Telif nedir ve Paylaştığım İçeriğe Telif Atabilir Miyim?
Telif, tanım itibariyle, kişinin her türlü fikri emeği ile meydana getirdiği ürünler üzerinde hukuken sağlanan haklarıdır. Yani fikri emek içeren tüm yazılı, sesli ve görüntülü kayıtlar eser sayılır ve izinsiz paylaşılması halinde telif hakkı ihlali söz konusu olacaktır.¹ (“Fikri Mülkiyet Hukuku”)Bu yazımızda rıza dahilinde kayda alınmış fikri emek içeren içeriklere ilişkin telif hakları üzerine değerlendirme yapılmıştır.
Paylaşılmasından rahatsız olduğunuz içeriğin ne olduğu, telif atabilmeniz için izlenmesi gereken adımları değiştirmektedir. Bu sebeple telif hakkına konu içerik, görüntü veya ses kaydının telif atılabilir nitelikte bir eser olup olmadığının tespiti önemlidir.
Neler Telif Hakkına Konu Olabilir?
Fikri eser tanımının çok keskin sınırları bulunmadığından, fikri emek içeren her türlü görüntü, ses kaydı ve yazılı içerik fikri eser kabul edilebilir. Örneğin, filmler ve çevrimiçi videolar gibi görsel-işitsel eserler, ses kayıtları ve müzik besteleri²; dersler, makaleler, kitaplar ve müzik besteleri gibi yazılı eserler; resim, poster ve reklam gibi görsel eserler; video oyunları ve bilgisayar yazılımları, tiyatro oyunu ve müzikal gibi drama eserleri birer eserdir ve eseri ortaya çıkaran kişinin fikri emeğini içerir ve bu sebeple de telif ile korunan haklar barındırır.
Eser kabul edilen ürünün tek eser sahibi olabileceği gibi, eser birden çok kişinin katkısıyla son haline getirilmişse birden çok eser sahibinin varlığından söz edilebilecektir. Mevzuattaki tanımı itibariyle, bir eserin sahibi, onu meydana getirendir. Birden fazla kimselerin birlikte vücuda getirdikleri eserin kısımlara ayrılması mümkünse, bunlardan her biri vücuda getirdiği kısmın sahibi sayılır.
Telif haklarının doğması için eserin tescil edilmesi zorunluluğu aranmaz. Eserin meydana getirilmesiyle telife ilişkin haklar kendiliğinden doğacaktır. Yine de ispat ve tespit kolaylığı açısından fikri eser sahipleri tescil yoluna başvurmaktadır. Hak kaybına uğramamak için yapılan isteğe bağlı kayıt ve tescil, eser sahibini belirlemede kolaylık sağlayan beyana dayalı bir işlemdir.
Video İçeriğim İzinsiz Paylaşılmış Ne Yapmalıyım?
Öncelikle cevabı verilmesi gereken soru, söz konusu videonun eser niteliğinde olup olmadığıdır. Örneğin, işini icra etmekte olan bir demircinin videosunda eser sahibinin demirci mi yoksa fotoğrafçı mı olduğu konusu kafa karışıklığına neden olmaktadır. Ancak kurulu kameranın karşısında fikri emek içeren bir konunun anlatıldığı video eser şüphesiz ki ne eser olup olmadığı konusunda ne de eserin sahipliği konusunda karışıklık yaratacaktır. Özetlemek gerekirse, bir video eserinin ortaya çıkmasında performans sergileyenin eser sahipliği her zaman söz konusu olmayacakken, kendi kendini kayda alan bir içerik üreticisi için eser sahipliği konusu açık ve tartışmasızdır.
Bazı videolarda görüntüyü kayda alan kişi bir alet vasıtasıyla bir hareketli görüntü tespiti yapmakta, başka bir katkıda bulunmamaktadır. Bu gibi durumlarda bu kişinin bağlantılı hak sahipliğinden söz etmek mümkün değildir.
İçeriğin İzinsiz Paylaşılması Durumunda Takip Edilecek Yollar Nelerdir?
Öncelikle eser niteliğinde olan videonun kaldırılması talep edilmelidir. Sonrasında bu videonun ilk yayınladığı tarihten itibaren kazanılmış tüm hakların müvekkile ait olmasından bahisle bu videoyu kullanarak elde edilmiş tüm kazançların telif hakları ihlal edilen tarafa iadesi talep edilmelidir.
Müvekkil bu videonun paylaşıldığını bilmiyordu ve rıza göstermemişti, maddi haklarını devretmemişti. Bilgisi dışında bu paylaşım yapıldı ve bundan haksız kazanç elde edildi. Video içeriğin veya eserin izinsiz paylaşıldığı tarihin öğrenilmesiyle süreler başlayacaktır. Bu video aracılığıyla elde edilmiş haksız kazançların gerçek hak sahibi olan müvekkile devri talebinde bulunulmalıdır.
Müvekkil öncelikle isteğe bağlı tescil-kayıt yolu tercih edilip videodaki kişi olduğuna ve video eserin fikri eser olduğuna ilişkin belge alabilir. Bu belge videoyu paylaşan kişinin hak iddia etmesini önleme konusunda yararlı olacaktır. Ancak eserin üreticisi telif hakkının sahibi olduğundan kişi bu hakkı eserin üretilmesiyle zaten elde etmiş sayılmaktadır. Bu sebeple tescil zorunlu değildir, sadece ispat kolaylığı amacıyla kullanılabilir.
Telif hakkının ihlali durumunda başvurulabilecek hukuki yollar aşağıdaki gibi sıralayabiliriz:
- İhtarname Gönderme: İhlal durumunda, hak sahibi, ihlal eden tarafı yazılı bir ihtarnameyle uyarabilir. İhtarname, ihlalin durdurulmasını ve ihlal edilen içeriğin kaldırılmasını talep edebilir. Ayrıca, ihlal nedeniyle doğan zararların tazmin edilmesi için bir talep de içerebilir.
- Sulh Yolu: İhlal durumunda taraflar anlaşmaya varmak için sulh yoluna başvurabilirler. Sulh yolunda, taraflar anlaşarak ihlalin sonlandırılması, zararın tazmini ve diğer konular hakkında anlaşma sağlayabilirler.
- Hukuk Mahkemelerine Başvuru: İhtarname veya sulh yoluna başvurulmasına rağmen ihlal durdurulmaz veya anlaşma sağlanamazsa, hak sahibi hukuk mahkemelerine başvurabilir. Hukuk mahkemesi, ihlalin varlığını tespit ederse, tazminat taleplerini değerlendirebilir ve ihlal durumunun sonlandırılmasına yönelik kararlar verebilir.
- İhtiyati Tedbir Talebi: Hak sahibi, telif hakkının ciddi zarar görmesini önlemek amacıyla hukuk mahkemesinden ihtiyati tedbir talebinde bulunabilir. İhtiyati tedbir, ihlal durumunda hemen alınan bir geçici tedbirdir ve ihlalin devam etmesini veya zararın artmasını önlemek için alınır.
- Savcılığa Şikayette Bulunma: Telif hakkı ihlalleri suç teşkil edebilir. Hak sahibi, telif hakkının ihlal edildiğini düşünüyorsa, savcılığa suç duyurusunda bulunabilir. Savcılık, ihlal iddialarını soruşturur ve ilgili kanunlar çerçevesinde gerekli adımları atabilir.
Video İçeriğini Her paylaşan Gelir Elde Ediliyor Mu?
Hayır. Çünkü gelir kazanma sağlayan platformların kazanç sağlanmasına ilişkin özel kriterleri bulunmaktadır. Örneğin, Youtube platformu, üyelerin de içerik üreterek para kazanmasına 2014 yılında karar verdi ve bazı şartları sağlayan kanallar için bu imkanı tanıdı. Bu şartlar güncel haliyle şöyle: Son 12 ayda, herkese açık içeriklerin izlenme süresi için 4.000 geçerli saat hedefine ulaşmak ve 1.000 abone kazanmak. Bu şartları sağlayan kanalların ise denetlenmesi platform tarafından görece daha kolay yapılmakta ve telif haklarının korunması süreçlerinde dava yoluna başvurma gereği bulunmamaktadır. Video içeriğinin gelir kazanmaya açık olmayan bir kanaldan paylaşılması telif haklarını ihlal eden kişiye maddi kazanç sağlamamış olabilir ancak dolaylı kazançları olabilir. Video içeriğini üreten kişinin popüleritesinden faydalanmak ve kendi kanalına abone kazandırmak gibi maddi olmayan ancak yine de haksız olan kazançları olacaktır. Belirtmek gerekir ki, bu zamana kadar para kazanılmamış olması bundan sonra kazanılamayacağı anlamına gelmez. Eğer telif talebi kabul edilirse videolardan para kazanma özelliğini etkinleştirmemiş abonelerin yüklediği videolardan da videoların önüne koyulacak reklamlar sayesinde izlendikçe gelir elde edilebilir.
Diğer platformlar için durum daha çok içeriğin kaldırtılmasına yönelik talep ile başlamakta ve sonrasında yine içeriğin paylaşılmasından doğan kazançların ve müvekkilin uğradığı zararın tazminine ilişkin maddi-manevi tazminat talepleri dava yoluyla takip edilecektir. İnternet ortamında çok fazla platform mevcut olduğundan ve her platformun erişimi ve üyeliği kolaylıkla yapıldığından bu dava süreçlerinin en zor aşaması karşı tarafta bir muhatap belirlemektir. Karşı tarafın belirlenmesinde kişilerin bireysel çabaları çoğunlukla sonuç vermeyecektir. Bu nedenle takip edilecek yol internette adresi mevcut bir sosyal ağda videosunun yayınlanması sebebiyle kişilik haklarının zedelendiğini iddia eden kişi, 5651 sayılı İnternet Ortamında Yapılan Yayınların Düzenlenmesi ve Bu Yayınlar Yoluyla İşlenen Suçlarla Mücadele Edilmesi Hakkında Kanun madde 9 uyarınca, içerik sağlayıcısına, ona ulaşılamaması durumunda yer sağlayıcısına (örneğin Google veya Twitter) başvurarak uyarı yöntemi ile videonun yayından kaldırılmasını isteyebileceği gibi, doğrudan sulh ceza hâkimine başvurarak erişim engeli yoluna başvurabilir. İçerik/yer sağlayıcısına yapılan bu talep, içerik/yer sağlayıcısı tarafından en geç 24 saat içerisinde cevaplandırılır.
Video İçeriğinin Eser Değil De Kişisel Hayatın Gizliliğini İhlal Sayılması Halinde İzlenmesi Gereken Yol Nedir?
İzinsiz paylaşılan videonun içeriği itibariyle özel hayatın gizliliğini ihlal niteliğinde olduğunu iddia eden kişiler, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumuna doğrudan başvurarak içeriğe erişimin engellenmesini talep edebilir. Bunun için hakkın ihlaline neden olan yayının tam adresi (URL), gizliliğin hangi açılardan ihlal edildiğinin açıklaması, kimlik bilgilerini ispatlayacak bilgilere yer verilmelidir. Bir diğer yol olarak da savcılığa suç duyurusunda bulunulabilir. Savcılık, şikayet üzerine harekete geçecektir. O zaman video içeriğe erişim engeli getirilecektir.
SONUÇ
Telif hakkı, fikri emeğiyle yaratılan ürünler üzerindeki hukuki haklardır. Her türlü yazılı, sesli ve görüntülü kayıt eser sayılır ve izinsiz paylaşılması telif hakkı ihlali oluşturur. Telif atabilmek için içeriğin bir eser niteliğinde olması gereklidir. Video, ses kaydı, yazılı içerik gibi birçok şey telif hakkına konu olabilir. Eser sahibi, eseri meydana getirendir ve tescil edilmesi zorunlu değildir, ancak ispat kolaylığı için tescil yapılabilir.
Eğer izinsiz paylaşılan bir video içeriğiyle ilgili sorun yaşıyorsanız, öncelikle içeriğin eser niteliğinde olup olmadığını belirlemek önemlidir. İçeriğin eser niteliğinde olduğu durumlarda, içeriğin kaldırılması talep edilebilir ve telif hakkının ihlal edildiği durumlarda tazminat talep edilebilir.
Video içeriğinin gelir kazandığı platformlarda, gelir kazanmak için belirli şartlar bulunmaktadır. İçeriği izinsiz paylaşan kişiye maddi kazanç sağlanmayabilir, ancak dolaylı kazançlar olabilir. Kazanılan haklar ve zararların tazmini için dava yoluna başvurulabilir.
İzinsiz paylaşılan videonun eser niteliği yerine özel hayatın gizliliğini ihlal ettiği durumlarda, Bilgi Teknolojileri ve İletişim Kurumu’na başvurulabilir veya savcılığa suç duyurusunda bulunulabilir.
Özetle, izinsiz paylaşılan içeriğin kaldırılması talep edilebilir ve telif hakkının ihlal edildiği durumlarda yasal yollara başvurulabilir.
Av.Zana ŞAHİN
Stj.Av.İklima Burçin KÜREKÇİ
KAYNAKÇA
“Fikri Mülkiyet Hukuku.” Av. Ahmet Ekin, https://www.ahmetekin.com/fikri-mulkiyet-hukuku/. Accessed 17 May 2023.
Telif hakkı nedir? – Yasal Yardım, https://support.google.com/legal/answer/3463239?hl=tr. Accessed 17 May 2023.
Chatcpt, https://chat.openai.com/.
AVUKAT ZANA ŞAHİN 